Thường biến rất thường xuyên gặp trong thế giới sinh vật. Ví dụ có loài thú sống ở Bắc cực, vào mùa đông bộ lông của chúng dày hơn và chuyển sang màu trắng hệt như màu tuyết, nhưng hè về, lông chúng lại thưa dần và chuyển sang màu khác. Mục đích chủ yếu là để thích nghi với sự thay đổi của môi trường sống.
Thường Biến Là Gì? Đặc Điểm, Vai Trò & Ý Nghĩa của Thường Biến Trong Tự Nhiên
Vậy thường biến là gì? Nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng thường biến? Hiện tượng thường biến có ý nghĩa như thế nào? Mời các bạn cùng tìm hiểu tất tần tật các thông tin về hiện tượng thường biến qua nội dung bên dưới đây nhé.
Tìm hiểu về khái niệm thường biến là gì?
Thường biến là một hiện tượng khá thường gặp ở cả động vật và thực vật. Đây là những biến đổi ở kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong đời cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường, không do sự biến đổi trong kiểu gen nên không liên quan đến cơ sở di truyền.
Thế nhưng trên thực tế yếu tố về kiểu gen không ảnh hưởng quá nhiều đến sự biến đổi và được xem như không biến đổi. Do đó, chúng ta có thể khẳng định rằng, thường biến là những biến đổi ở kiểu hình phát sinh trong đời cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của môi trường sống.
Bạn có thể dễ dàng nhận ra hiện tượng thường biến thông qua các biểu hiện đồng loạt theo một hướng xác định của các loại thực vật hay động vật. Các biến đổi này tương ứng với điều kiện môi trường tác động lên kiểu hình của cá thể.
Thường biến là kiểu biến đổi không gây ảnh hưởng đến chất lượng của cá thể, nó chỉ tác động đến kiểu hình bên ngoài. Nhờ vậy mà thường biến giúp các loại sinh vật thích nghi với các dạng môi trường sống khác nhau tốt hơn. Nói cách khác, thường biến là kiểu biến đổi có lợi với các loại sinh vật.
Về điểm này, thường biến mang đến các ưu điểm và lợi ích cho sinh vật nhiều hơn so với đột biến gây thay đổi gen.
Phân biệt thường biến và đột biến
Từ định nghĩa ở trên chúng ta cũng có thể nhận ra những điểm khác biệt rõ rệt giữa thường biết và đột biến. Dưới đây là bảng so sánh sự khác nhau giữa thường biến và đột biến để bạn tiện theo dõi:
Bảng so sánh sự khác biệt giữa thường biến và đột biến
|
Thường biến |
Đột biến |
| Thường biến là hiện tượng xảy ra tập trung theo một hướng xác định. | Đột biến xảy ra riêng lẻ theo nhiều hướng khác nhau. |
| Chỉ làm biến đổi kiểu hình, không làm biến đổi kiểu gen nên không di truyền được. | Làm biến đổi kiểu gen nên di truyền được. |
| Do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ điều kiện môi trường sống. | Do sự tác động, kích thích của các yếu tố vật lí và hóa học gây nên. |
| Không phải nguyên liệu cho chọn giống mà mang ý nghĩa thích nghi với môi trường sống. | Có ý nghĩa là nguyên liệu cho chọn giống. |
| Thường biến sinh ra giúp sinh vật thích nghi tốt hơn với điều kiện môi trường sống nên hiện tượng này có lợi cho sinh vật. | Hầu hết trường hợp đột biến đều có hại cho sinh vật, một số ít có lợi hoặc trung tính |
Thường biến có di truyền không vì sao?
style="text-align: left;">
Theo như định nghĩa hiện tượng thường biến và căn cứ vào bảng so sánh thường biến và đột biến. Có thể dễ dàng đi đến kết luận rằng, hiện tượng thường biến hoàn toàn không có tính di truyền mà chỉ là một sự biển đổi để thích nghi với môi trường sống mà thôi.
Hình ảnh ví dụ về thường biến
Để hiểu rõ hơn về hiện tượng thường biến, hãy cùng nhau quan sát một vài ví dụ về thường biến ở thực vật lẫn động vật nha.
Những ví dụ về thường biến thực vật
Hình ảnh thường biến ở cây dừa nước
Hình ảnh thường biến ở khoai tây
Hình ảnh thường biến ở cây lục bình
Hình ảnh thường biến ở cây rau muống
Hình ảnh thường biến ở hoa cẩm tú cầu
Hình ảnh thường biến ở cây xương rồng
Hình ảnh ví dụ về thường biến ở cây khoai lang
Hình ảnh ví dụ về thường biến ở động vật
Hình ảnh thường biến ở tắc kè
Hình ảnh thường biến ở gà gô
Hình ảnh thường biến ở cáo
Thường biến có đặc điểm như thế nào?
Những đặc điểm của hiện tượng thường biến bao gồm:
- Bao gồm những biến đổi về kiểu hình của cùng một kiểu gen dưới tác động của điều kiện sống.
- Xảy ra do tác động trực tiếp của môi trường ngoài như đất đai, khí hậu, thức ăn
- Không di truyền được
- Xảy ra đồng loạt, theo một hướng xác định.
Thường biến và mức phản ứng của thường biến
Mức phản ứng của thường biến là giới hạn thường biến của một kiểu gen (hoặc chỉ một gen hoặc nhóm gen) đối với những điều kiện môi trường sống khác nhau. Mỗi gen có mức phản ứng riêng, các kiểu gen khác nhau sẽ quy định mức phản ứng thường biến khác nhau.
Mức phản ứng thường biến rộng tức là kiểu gen chịu ảnh hưởng nhiều của điều kiện môi trường. Ngược lại, mức phản ứng thường biến hẹp là kiểu gen ít chịu ảnh hưởng của điều kiện môi trường.
Nguyên nhân phát sinh thường biến
Thường biến sinh ra bởi sự thay đổi của điều kiện môi trường dẫn đến các rối loạn các quá trình sinh lí sinh hóa trong tế bào, thể hiện qua kiểu hình của sinh vật.
Thường biến có vai trò gì? Ý nghĩa của thường biến trong thực tiễn
Thường biến trên thực tế là loại biến dị được diễn ra đồng loạt theo cùng một hướng xác định đối với một nhóm cá thể có cùng kiểu gen. Đồng thời, những cá thể này được sống trong một môi trường có điều kiện giống nhau.
Các biến đổi này trong thường biến sẽ tương ứng với điều kiện môi trường bên ngoài nên hoàn toàn không gây nên những tác động xấu.
Bên cạnh đó, so sánh thường biến với đột biến cũng chỉ ra rằng thường biến không di truyền do không biến đổi kiểu gen. Tuy nhiên, nhờ có sự thay đổi của thường biến mà cơ thể nhận được sự linh hoạt hơn trong phản ứng về kiểu hình. Đồng thời, nó còn giúp đảm bảo sự thích ứng trước những thay đổi nhất thời hoặc theo chu kỳ tự nhiên của môi trường.
Ý nghĩa của thường biến trong chọn giống
- Giúp thực vật và động vật thích nghi với điều kiện môi trường sống luôn thay đổi, có lợi cho bản thân sinh vật.
- Không di truyền các tính trạng xấu sang dòng F2.
- Biến đổi vật chất di truyền, chỉ biến đổi kiểu hình nhưng không làm biến đổi gen.
Khám phá hiện tượng thường biến ở người
Con người cũng là một loài sinh vật nên hiển nhiên cũng sẽ xuất hiện hiện tượng thường biến.
Thường biến ở người có thể biểu thị thông qua việc cùng ở dưới một môi trường nhưng có người da trắng và da đen, da vàng. Hay mùa hè tóc sẽ mọc nhiều hơn đến mùa đông tóc sẽ thưa và rụng nhiều. Hoặc một ví dụ dễ thấy là, da chúng ta vào mùa hè thường đổ nhiều dầu nhưng vào mùa đông lại xuất hiện tình trạng khô ráp, nứt nẻ.
Như vậy chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu những nội dung thú vị xoay quanh hiện tượng thường biến vô cùng phổ biến trong giới sinh vật và ngay cả con người. Hy vọng sau khi tham khảo xong bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về thường biến nhé!